laiklik veya laisizm

 

LAİKLİK NEDİR:

Laiklik veya laisizm (laicite, Fransızca’dan) devlet yönetiminde dinin veya dinsizliğin referans alınmamasını ve devletin din veya dinsizlik karşısında tarafsız ve tepkisiz olmasını savunan ilkedir.

Fransızcadan Türkçeye geçmiş olan laik sözcüğü din adamı olmayan kimse din adamı dışında kalan halk anlamına gelen Latince Laicus sözcüğünden gelmektedir.

Roma döneminde din adamlarına Clerici din adamı olmayanlara da Laici adı veriliyordu.

Aynı terimin İngilizce karşılığı ise Secularity olup, din ve devlet işlerinin ayrı tutulması anlamına gelir.

Latince bir kelime olan Çağ anlamına gelen saeculum kelimesinden geçmiştir. Sekulerizm Türkçeye Laiklik çağdaşlaşma veya dünyevileşme olarak üç farklı  terimle çevrile bilmektedir.

Fransa’da Laiklik için Laicite (Laicisme) terimleri kullanılmaktadır. Kavramları her iki biçimde de cismi ve bilimsel olan ile soyut ve dinsel olanın birbirine karıştırılmamasını  ifade etmektedir.

Laik kelimesi Yunanca laos ismi ve laikos sıfatından gelir.

Hukuki tanımlara göreyse en yaygın tanım, devlet ile din işlerinin ayrılmasıdır. Devlet bir dine inanıp inanmama meselesini özel bir problem olarak görür. Fertlerinin sadece maddi yönüyle ilgilenir. Kendisi devlet olarak hiçbir dini taşımaz, hiçbir dini ayine iştirak etmez, fakat fertlerin her türlü dini serbestliklerini kabul eder.

Devlet dini esaslara dayanan Kanunlar yapamayacağı gibi, bütün dinlere eşit mesafede durur. Hiçbir şekilde dinlerin ibaret hüküm ve kurallarına müdahale edemez. Bununla birlikte din adına devlet düzenini bozacak davranışları önlemekle yükümlüdür.

Atatürk’e göre Laiklik yalnız din ve dünya işlerinin ayrılması demek değildir. Bütün yurttaşların vicdan, ibadet ve din özgürlüğü de demektir. Yine Atatürk’e göre her faydalı ve yeni şeye karşı çıkmak irticadır.

Atatürk; "Din ve mezhep herkesin vicdanına kalmış bir iştir. Hiç kimse hiç bir şeyi ne bir din, ne de bir mezhep kabulüne zorlayabilir. Din ve mezhep hiçbir zaman politika aleti olarak kullanılamaz," demiş ve çok önemli bir hususa dikkati çekmiştir. 

Burada, devlet demokratik açıdan her türlü düşünceye geçit verse bile, bu düşüncelerin dine dayanıp dayanmadığı noktasında Laikliğe aykırı hareketler kapsamında irticayı temel terim olarak benimsemiştir.

Kavramın tarihsel gelişimi Katolik Avrupa ile Anglosakson Avrupa arasında bir nüans yaratmıştır. Katolik ülkeler Laik, diğerleri sekülerdir.

Laik ülkelerde daha çok din devletin denetimi altındadır buna mukabil seküler ülkelerde din ile devlet özerk iki alandır.

Protestan ve Anglikan ülkelerdeki sekülerizm, günlük hayatı belirleyen dünyevi bir yaşam tarzını ifade eder.

Laiklik demokrasinin, hukukun, adaletin, modern yaşamın olmazsa olmazıdır.

Veli Zor

Emekli Öğretmen, araştırmacı-yazar.

06.05.2022